‹ Farmakoterapia depresji
W gąszczu codziennych trosk i napięć wyłania się kobieta, która pozornie emanuje radością. 35-letnia Justyna, na co dzień uznawana za pogodną, pełną energii i uśmiechniętą osobę. Jej słoneczny uśmiech zdaje się rozświetlać każde pomieszczenie, a jej pełen entuzjazmu sposób bycia hipnotyzuje i przyciąga uwagę.
Ale czy ktoś zwraca uwagę na cień, który kryje się za jej uśmiechem?
Czy ktoś zauważa, że w jej oczach czasem migocze smutek, którego nie wyraża słowami?
Czy ktoś zastanawia się, dlaczego Justyna z dnia na dzień staje się coraz bardziej wycofana, coraz bardziej samotna, mimo że otacza ją mnóstwo przyjaciół i rodzina?
Przykład Justyny, to tylko jeden z wielu, gdzie życie ukrywane jest za pozorną fasadą szczęścia. Dla wielu osób depresja jest cichym towarzyszem, który działa pod powierzchnią ich codzienności, zatracając się w niezliczonej ilości obowiązków i maskując się w codziennych uśmiechach.
Depresja, będąca jednym z najpowszechniejszych zaburzeń psychicznych na świecie, stanowi istotne wyzwanie zarówno dla pacjentów, jak i profesjonalistów medycznych. W obliczu jej rosnącego rozpowszechnienia, warto zwrócić uwagę na farmakoterapię, odgrywającą ważną rolę w jej leczeniu.
Pozwól, że poprowadzę Cię przez różne aspekty leczenia depresji, włączając w to rodzaje leków, metody leczenia, wyzwania czy zagrożenia związane z nieprawidłowym stosowaniem leków oraz najpowszechniejszymi mitami i towarzyszącymi nieporozumieniami.
Rodzaje leków przeciwdepresyjnych
Leki przeciwdepresyjne obejmują kilka grup, z których każda ma swoje unikalne mechanizmy działania. Spośród nich najczęściej stosowane są: inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI).
Leki dobierane są zawsze indywidualnie „pod pacjenta”, po dokładnym przeprowadzeniu przez lekarza wywiadu, z uwzględnieniem m.in. współwystępujących chorób, przyjmowania innych leków, historii rodzinnej, warunków środowiskowych.
Długość przyjmowania leków w depresji
Mimo istniejących sugestii czasu leczenia pacjenta z depresją, decyzja o długości leczenia zależy od indywidualnej oceny korzyści i ryzyka dla danego pacjenta.
Mówi się, że pierwszy epizod depresyjny leczymy – licząc od poprawy samopoczucia – minimum 6 miesięcy. Kolejne epizody – kilka lat, nawet do leczenia przewlekłego.
Skąd się bierze depresja?
Nieznana jest konkretna przyczyna depresji. Jej przyczyn może być wiele. Mówi się o tak zwanym modelu bio-psycho-społecznym, w którym wiele czynników może prowadzić do pojawienia się depresji. A co konkretnie ma znaczenie?
- czynniki biologiczne (np. czynniki genetyczne, zmiany poziomu neuroprzekaźników w mózgu, stan zdrowia somatycznego, choroby przewlekłe, uzależnienia, stan zapalny),
- czynniki psychologiczne (np. stresujące wydarzenia życiowe i sposoby radzenia sobie z nimi, relacje małżeńskie, rodzinne, z innymi osobami),
- czynniki społeczne i kulturowe (np. sieć wsparcia społecznego, poczucie samotności, sytuacja zawodowa, szkolna, materialna, mieszkaniowa).
Potencjalne skutki uboczne nowoczesnych leków przeciwdepresyjnych
Nowoczesne leki przeciwdepresyjne mogą wywoływać różnorodne skutki uboczne, takie jak zaburzenia seksualne, wzrost masy ciała, zaburzenia snu czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Pacjenci mają ograniczony wpływ na ich minimalizację, jednak istnieją strategie, które mogą zmniejszyć ich nasilenie.
A co w przypadku braku oczekiwanych rezultatów?
W takich okolicznościach można zmienić dawkę, zmienić lek, dołożyć inny – korygujący działanie pierwszego, czy ponownie zweryfikować diagnozę, czy na pewno leczymy to, co powinniśmy, czy może coś zostało przeoczone i wymaga odrębnego leczenia.
Pamiętaj, że objawy depresyjne mogą pojawić się w przebiegu niezdiagnozowanych wcześniej chorób somatycznych, np. zaburzeń tarczycowych lub niedoborów, np. witaminy D3, kwasu foliowego, witaminy B12.
Depresja oporna na leczenie farmakologiczne
Choć większość przypadków depresji reaguje na tradycyjne leczenie farmakologiczne, istnieją osoby z tak zwaną depresją lekooporną (literatura podaje, że może to być do 30% wszystkich diagnoz depresji), które wymagają alternatywnych metod terapeutycznych, takich jak np. elektrowstrząsy.
W ostatnim czasie dla osób z lekooporną depresją pojawił się pierwszy w historii psychiatrii w Polsce program lekowy donosową esketaminą, do którego kwalifikowani są pacjenci spełniający m.in. następujące kryteria:
- W przedziale wiekowym 18 – 75 roku życia;
- Z potwierdzonym rozpoznaniem depresji, zakwalifikowanej wg obowiązującej klasyfikacji ICD-10 do kodów: F33.1 i F33.2 oraz wykluczonymi zaburzeniami osobowości typu borerline, z brakiem historii uzależnień;
- W aktualnym epizodzie depresji o nasileniu umiarkowanym lub ciężkim wg skali MADRS, trwającym co najmniej 6 miesięcy, z potwierdzoną depresją lekooporną, zdefiniowaną jako zaburzenia depresyjne u osób dorosłych, u których nie wystąpiła odpowiedź na co najmniej dwa różne leki przeciwdepresyjne (stosowane w odpowiedniej dawce przez odpowiedni czas, zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Konsultanta Krajowego ds. Psychiatrii Dorosłych) w obecnym epizodzie depresji o stopniu nasilenia od umiarkowanego do ciężkiego;
- Z przeciwwskazaniami lub opornością lub brakiem zgody na terapię elektrowstrząsami;
- Leczeni nie więcej niż pięcioma różnymi lekami przeciwdepresyjnymi w bieżącym epizodzie depresji.
Leczenie depresji u kobiet w ciąży i matek karmiących
Leczenie depresji u kobiet w ciąży i matek karmiących stanowi wyzwanie ze względu na konieczność uwzględnienia bezpieczeństwa leków dla płodu lub dziecka. Farmakoterapia powinna być stosowana tylko w przypadku wyraźnej konieczności, a jako bezpieczną alternatywę można rozważyć elektrowstrząsy.
Zagrożenia związane z benzodiazepinami w depresji
Stosowanie benzodiazepin (doraźnych leków uspokajających, nasennych) w leczeniu depresji niesie ze sobą ryzyko uzależnienia, nasilenia objawów depresyjnych czy wystąpienia efektów ubocznych.
Pamiętaj, jeśli otrzymasz zalecenie przyjmowania leku z tej grupy, jest on tylko do krótkotrwałego przyjmowania – do czasu, aż włączony antydepresant zacznie poprawiać Twoje samopoczucie.
Mitologizowanie farmakologii depresji
Istnieje wiele mitów i nieporozumień dotyczących farmakoterapii depresji, włączając w to obawy przed uzależnieniem, błędne przekonania o tym, że zmieniają osobowość, czy że działają jak placebo.
Pamiętaj!
- Antydepresanty nie uzależniają – to pierwsze i najważniejsze!
- Nie powinny Cię przymulać, otumaniać, utrudniać codziennego funkcjonowania.
- Lek przeciwdepresyjny można dobrać w taki sposób, abyś nie czuł, że go przyjmujesz, a by Twoje samopoczucie było dobre.
- Jeśli masz wrażenie, że lek nie spełnia Twoich oczekiwań, nie bój się rozwiewać wątpliwości z lekarzem, który Ci go zalecił.
Abyś zdrowiał, potrzebna jest nić porozumienia między lekarzem, który ma wiedzę teoretyczną, a Tobą – osobą, która realnie wie, jak się po leku czuje.
Depresja, jako bardzo powszechna choroba, nie powinna być tabu.
Ważne jest, aby uwzględniać, że każdy przypadek depresji jest inny, a leczenie powinno być zindywidualizowane, dostosowane do potrzeb pacjenta.
Nie bój się szukać pomocy, nie bój się rozmawiać.
Warto podkreślić, że farmakoterapia to tylko jedna z metod leczenia depresji. Istnieje jednak wiele innych możliwości, które dołączone do niej mogą zintensyfikować jej działanie. Jest to m.in. psychoterapia, regularna aktywność fizyczna, dbanie o odpowiednią ilość odpoczynku, zbilansowaną dietę oraz regenerujący sen.
Niezależnie od tego, jakie wyzwania stawia przed Tobą depresja, pamiętaj, że nie jesteś sam. Istnieją profesjonaliści gotowi Ci pomóc, istnieją społeczności gotowe Cię wesprzeć. Szukaj wsparcia, dbaj o swoje zdrowie psychiczne!
Zdrowie psychiczne to klucz do pełni życia. Bądź świadomy, bądź otwarty, bądź silny!
O autorce
Joanna Adamiak jest psychiatrą i specjalizuje się w leczeniu zaburzeń depresyjnych i lękowych. W pracy ceni kompleksowe spojrzenie na człowieka i budowanie współpracy z pacjentem oparte na relacjach.
Lekarka prowadzi też stronę swiatoczamipsychiatry.pl i profil @swiat_oczami_psychiatry, gdzie dzieli się swoją rozległą wiedzą o zdrowiu psychicznym.
Jak sama o sobie mówi, jest niepoprawną optymistką i propagatorką zdrowego trybu życia. Choć prywatnie jest zapracowaną mamą i żoną, potrafi wrzucić na luz i znaleźć czas na swoje hobby, czyli czytanie.