PSYCHOBIOTYKI

przez żołądek do mózgu…

Kampania edukacyjna dotycząca skutecznego wspomagania leczenia depresji

‹ Psychobiotyki – które szczepy wybrać?

Przewlekły stres, zwłaszcza w czasie pandemii, nas nie opuszcza. Według wyników ogólnoświatowego badania COH-FIT, analizującego wpływ epidemii COVID-19 na zdrowie psychiczne, ponad jedna trzecia respondentów odczuwa nasilenie stresu – w tym zestawieniu przeważają kobiety. Tak samo osoby starsze stresują się znacznie bardziej niż osoby w młodym i średnim wieku (między którymi nie ma znaczących różnic). Na skutek przewlekłego stresu pojawiają się zaburzenia emocjonalne (lęk, depresyjność), ale też choroby czynnościowe jelit (zespół jelita nadwrażliwego) i schorzenia metaboliczne (otyłość). Wyniki badań naukowych potwierdzają, że właściwa odpowiedź organizmu na stres zależy również od bakterii jelitowych. Niemal automatycznie odkrycie to uruchomiło badania nad probiotykami mogącymi wpływać na nastrój (zwanymi psychobiotykami). Wiedząc, że działanie probiotyków jest szczepozależne, pojawia się pytanie: Które szczepy wybrać, aby uzyskać efekt? Odpowiedź znajduje się w badaniach.

Co robi z nami stres?          

Kiedy znajdujemy się pod wpływem działania zewnętrznych czynników stresogennych (np. odczuwamy silny lęk), nasz mózg wysyła sygnały do wszystkich komórek naszego organizmu, w tym do przewodu pokarmowego. Kolejno organy te wysyłają informację zwrotną (pozytywną lub negatywną) do mózgowia. W odpowiedzi na stres uruchomiona zostaje tzw. oś stresowa, co finalnie prowadzi do syntezy w nadnerczach hormonu stresu – kortyzolu. Ten zaś oddziałuje niekorzystnie na mikrobiotę przewodu pokarmowego, co wprowadza ją w stan dysbiozy (to stan, gdy mamy nierównowagę w jelicie bakterii komensalnych i patogennych, na korzyść tych drugich). Konsekwencją tego stanu jest subkliniczny stan zapalny na poziomie przewodu pokarmowego. To kolejny stresor dla naszego organizmu, tym razem wewnętrzny. Podtrzymuje aktywację osi stresowej (syntezę kortyzolu), co prowadzić może do zmian psychologicznych, fizjologicznych i behawioralnych. To czynnościowe połączenie między mózgiem a przewodem pokarmowym nazywamy osią mózgowo-jelitową. Aby w pełni zdać sobie sprawę z istnienia osi, wystarczy przywołać własne stresujące wydarzenie w życiu, któremu towarzyszyły bóle brzucha, biegunka czy nudności.

Bakterie jelitowe mają tę moc

Mikrobiota jelitowa odgrywa wiodącą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu osi mózgowo-jelitowej. Choć wydaje się to abstrakcyjne, to zostało potwierdzone w badaniach z udziałem zwierząt. W warunkach laboratoryjnych sprawdzono, które bakterie kontrolują działanie układu nerwowego (w tym emocji) podczas przewlekłego stresu. Okazuje się, że sama obecność bakterii w jelitach (ale też ich rodzaj) kontrolują wybrane szlaki przekaźnictwa nerwowego, co znajduje odzwierciedlenie zarówno w zachowaniu gryzoni, jak i w działaniu odległego przewodu pokarmowego. Badania na zwierzętach pozwoliły też sprawdzić, jak można wykorzystać w kontroli stresu bakterie probiotyczne. Udowodniono w ten sposób, że istnieją określone szczepy, które – zasiedlając przewód pokarmowy – mogą korzystnie oddziaływać na oś mózgowo-jelitową, a więc zarówno na samopoczucie, jak i pracę jelit. Szczepy o tak unikalnych właściwościach zostały nazwane psychobiotykami.

Przebadane szczepy

Jedynymi z najlepiej przebadanych szczepów psychobiotycznych są Lactobacillus helveticus Rosell-52 i Bifidobacterium longum Rosell-175. Ich właściwości zostały potwierdzone w licznych badaniach: in vitro, in vivo (u zwierząt) i klinicznych. Tak szeroki zakres badań pozwolił bezsprzecznie potwierdzić ich dobroczynny wpływ na działanie układu nerwowego. W badaniach in vitro i in vivo ustalono mechanizmy, w których poprawiają one sygnalizację na osi mózgowo-jelitowej. A efekty działania obserwowano w badaniach z udziałem ludzi.

W badaniach mechanistycznych udowodniono, że szczepy Lactobacillus helveticus Rosell-52 i Bifidobacterium longum Rosell-175 hamują przyleganie bakterii chorobotwórczych do komórek nabłonka jelitowego, ograniczają translokację bakterii do węzłów chłonnych krezki i zmniejszają aktywację osi stresowej, ograniczając syntezę kortykosteronu (zwierzęcego hormonu stresu – odpowiednika ludzkiego kortyzolu) i czynników zapalnych w jelicie. Dowiedziono także, że szczepy te mogą ograniczać deficyt plastyczności i neurogenezy wywołany chronicznym stresem. Analizując zachowanie zwierząt, ustalono, że probiotykoterapia w opisanych mechanizmach wpływa korzystnie na zachowania depresyjne, zmniejsza lęk (porównywalnie do leków przeciwlękowych) i poprawia funkcje jelitowe.

W pierwszym badaniu klinicznym udowodniono, że suplementacja probiotykiem zawierającym szczepy Lactobacillus helveticus Rosell-52 i Bifidobacterium longum Rosell-175 redukuje objawy żołądkowo-jelitowe wywołane stresem u zdrowych osób. Dolegliwości te są niczym innym jak somatyzacją stresu, opisaną przeze mnie nieco wcześniej. W kolejnym badaniu klinicznym wykazano po raz pierwszy, że taka probiotykoterapia u zdrowych osób ma pozytywny wpływ również na objawy psychiczne. Podany probiotyk istotnie obniżył intensywność lęku i depresji oraz znamiennie zredukował stężenie hormonu stresu w moczu badanych osób.

Warto sprawdzić certyfikaty

Opisywane szczepy dopuszczone są do obrotu przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authorisation, EFSA), który potwierdził ich bezpieczeństwo. Udokumentowana historia bezpiecznego stosowania pochodzi także z rekomendacji Międzynarodowej Federacji Mleczarskiej (ang. International Diary Federation, IDF) oraz Europejskiego Stowarzyszenia Żywności i Pasz (ang. European Food and Feed Cultures Association, EFFCA).  W marcu 2016 roku Departament ds. Produktów Leczniczych  Pochodzenia Naturalnego i Dostępnych bez Recepty  (ang. Natural and Non-prescription Health Products Directorate, NNHPD) z Kanady wydał oficjalne rekomendacje (NPN 80021343) dla preparatu zawierającego Lactobacillus helveticus Rosell -52 oraz Bifidobacterium longum Rosell -175, ustalając, że:

*

Autorką tekstu jest dr hab. n. med. Karolina Skonieczna-Żydecka, z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Literatura:

  1. Ait-Belgnaoui A, Colom A, Braniste V, Ramalho L, Marrot A, Cartier C, et al. Probiotic gut effect prevents the chronic psychological stress-induced brain activity abnormality in mice. Neurogastroenterol Motil. 2014 Apr;26(4):510–20.
  2. Ait-Belgnaoui A, Payard I, Rolland C, Harkat C, Braniste V, Théodorou V, et al. Bifidobacterium longum and Lactobacillus helveticus Synergistically Suppress Stress-related Visceral Hypersensitivity Through Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis Modulation. J Neurogastroenterol Motil. 2018 Jan 30;24(1):138–46.
  3. Arseneault-Bréard J, Rondeau I, Gilbert K, Girard S-A, Tompkins TA, Godbout R, et al. Combination of Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longum R0175 reduces post-myocardial infarction depression symptoms and restores intestinal permeability in a rat model. Br J Nutr. 2012 Jun;107(12):1793–9.
  4. Callaghan BL, Cowan CSM, Richardson R. Treating Generational Stress: Effect of Paternal Stress on Development of Memory and Extinction in Offspring Is Reversed by Probiotic Treatment. Psychol Sci. 2016;27(9):1171–80.
  5. Dinan TG, Stanton C, Cryan JF. Psychobiotics: a novel class of psychotropic. Biol Psychiatry. 2013 Nov 15;74(10):720–6.
  6. Diop L, Guillou S, Durand H. Probiotic food supplement reduces stress-induced gastrointestinal symptoms in volunteers: a double-blind, placebo-controlled, randomized trial. Nutr Res. 2008 Jan;28(1):1–5.
  7. Five Probiotic Formulations from Lallemand Granted Health Claims by Health Canada [Internet]. [cited 2018 Aug 8]. Available from: https://www.prnewswire.com/news-releases/five-probiotic-formulations-from-lallemand-granted-health-claims-by-health-canada-191808791.html
  8. Gareau MG, Jury J, MacQueen G, Sherman PM, Perdue MH. Probiotic treatment of rat pups normalises corticosterone release and ameliorates colonic dysfunction induced by maternal separation. Gut. 2007 Nov;56(11):1522–8.
  9. Gareau MG, Wine E, Reardon C, Sherman PM. Probiotics Prevent Death Caused by Citrobacter rodentium Infection in Neonatal Mice. J Infect Dis. 2010 Jan 1;201(1):81–91.
  10. Gareau MG, Wine E, Rodrigues DM, Cho JH, Whary MT, Philpott DJ, et al. Bacterial infection causes stress-induced memory dysfunction in mice. Gut. 2011 Mar;60(3):307–17.
  11. Girard S-A, Bah TM, Kaloustian S, Lada-Moldovan L, Rondeau I, Tompkins TA, et al. Lactobacillus helveticus and Bifidobacterium longum taken in combination reduce the apoptosis propensity in the limbic system after myocardial infarction in a rat model. Br J Nutr. 2009 Nov;102(10):1420–5.
  12. Messaoudi M, Lalonde R, Violle N, Javelot H, Desor D, Nejdi A, et al. Assessment of psychotropic-like properties of a probiotic formulation (Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longum R0175) in rats and human subjects. Br J Nutr. 2011 Mar;105(5):755–64.
  13. Messaoudi M, Violle N, Bisson J-F, Desor D, Javelot H, Rougeot C. Beneficial psychological effects of a probiotic formulation (Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longum R0175) in healthy human volunteers. Gut Microbes. 2011 Aug;2(4):256–61.
  14. Mikrobiota jelitowa jako potencjalna przyczyna zaburzeń funkcjonowania emocjonalnego człowieka – CPM [Internet]. [cited 2018 Aug 8]. Available from: http://www.medmikro.org/mikrobiota-jelitowa-jako-potencjalna-przyczyna-zaburzen-funkcjonowania-emocjonalnego-czlowieka?lang=pl
  15. Ohland CL, Kish L, Bell H, Thiesen A, Hotte N, Pankiv E, et al. Effects of Lactobacillus helveticus on murine behavior are dependent on diet and genotype and correlate with alterations in the gut microbiome. Psychoneuroendocrinology. 2013 Sep;38(9):1738–47.
  16. Update of the list of QPS-recommended biological agents intentionally added to food or feed as notified to EFSA 6: suitability of taxonomic units notified to EFSA until March 2017 [Internet]. European Food Safety Authority. 2017 [cited 2018 Aug 7]. Available from: https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4884
  17. Zareie M, Johnson‐Henry K, Jury J, Yang P, Ngan B, McKay DM, et al. Probiotics prevent bacterial translocation and improve intestinal barrier function in rats following chronic psychological stress. Gut. 2006 Nov;55(11):1553–60.